Kolekcjonowanie banknotów określa się terminem „notafilia”, od łacińskiego nota („znak”) i greckiego filos („miłośnik”). Notafilia wyodrębniła się z numizmatyki w XX wieku. Zbieranie banknotów może przynosić wiele radości, czasem także zyski. Na co powinniśmy zwrócić uwagę, gdy zaczynamy swoją przygodę z kolekcjonowaniem banknotów?

Banknoty pojawiły się po raz pierwszy w Chinach najprawdopodobniej ok. VI wieku n.e. (badacze nie są zgodni co do tego kiedy). Pozwalały w przypadku długich podróży na uniknięcie transportu dużej liczby ciężkich monet. Stanowiły bowiem rodzaj zaświadczenia o zdeponowaniu określonej sumy w jednym mieście i prawie do otrzymania tejże sumy w innym mieście. Chińskie doświadczenia w zakresie emisji pieniądza papierowego opisał Marco Polo, nie wzbudziło to jednak wówczas większego zainteresowania.

Pierwsze europejskie banknoty pojawiły się w XVII wieku w Szwecji. W zadłużonym państwie szwedzkim do systemu pieniądza kruszcowego opartego na złocie i srebrze włączono również miedź. Ze względu na niższą cenę miedzi monety z tego kruszcu ważyły nawet kilkanaście kilogramów. W związku z tym ich posiadacze deponowali je w banku, a w zamian otrzymywali pokwitowania, które mogli ponownie wymienić na miedź. W Polsce pierwsze banknoty (bilety Dyrekcji Biletów Skarbowych) wyemitowano w czasie insurekcji kościuszkowskiej w 1794 roku, a następnie w 1810 roku (bilety kasowe Księstwa Warszawskiego).

Jak rozpocząć kolekcjonowanie banknotów?

Kolekcjonowaniem banknotów zajmowano się od dawna, jednak dopiero w drugiej połowie XX wieku stało się ono popularne jako hobby. Dopiero wówczas zaczęły się ukazywać specjalistyczne katalogi i pojawiły się organizacje skupiające miłośników banknotów.

Zanim rozpoczniemy kolekcjonowanie banknotów, powinniśmy się zaopatrzyć w odpowiednią literaturę, aby zdobyć co najmniej podstawową wiedzę na ten temat. Pozwoli to uniknąć wielu rozczarowań w przyszłości. Przydatne mogą okazać się specjalistyczne katalogi banknotów. Warto również odwiedzać portale tematyczne bądź dołączyć do odpowiedniej grupy w mediach społecznościowych.

Jak budować kolekcję?

Pomysł zbierania banknotów, podobnie jak ma to miejsce z innymi pasjami kolekcjonerskimi, pojawia się przypadkiem. Pierwszy eksponat najczęściej znajdujemy wśród starych książek lub dokumentów bądź otrzymujemy w prezencie. Zaczynamy szukać wszelkich informacji na jego temat. Kolejne banknoty sprawiają, że traktujemy naszą pasję coraz poważniej i chcemy stale rozbudowywać kolekcję.

Zanim przystąpimy do tworzenia kolekcji, warto się zastanowić, jak będzie wyglądała. Nie będziemy w stanie zebrać wszystkich banknotów z całego świata. Dlatego warto określić węższy obszar zainteresowań. Można np. zbierać banknoty z określonej epoki, z danego kraju lub regionu bądź banknoty o określonym nominale. Jeśli wejdziemy w posiadanie ciekawych okazów spoza kręgu naszych zainteresowań, będziemy mogli przeznaczyć je na wymianę z innymi kolekcjonerami. W celu pozyskiwania nowych okazów do kolekcji warto również śledzić aukcje internetowe i odwiedzać specjalistyczne witryny zajmujące się sprzedażą banknotów.

Jak przechowywać banknoty?

Banknoty są narażone na niekorzystny wpływ czynników zewnętrznych, m.in. światła słonecznego, mikroorganizmów czy owadów. Aby nasza kolekcja banknotów nie uległa zniszczeniu, powinniśmy jej zapewnić odpowiednie warunki. Optymalna temperatura to około 14-18 stopni Celsjusza przy wilgotności względnej około 50-60 proc. Banknoty powinny być przechowywane z dala od źródeł ciepła, w miejscu gwarantującym należytą ochronę przed kurzem i innymi zanieczyszczeniami z powietrza, a także przed owadami i gryzoniami.

Warto przechowywać swoje zbiory w specjalnych klaserach. Na rynku dostępne są zarówno gotowe klasery w różnych formatach, jak i poszczególne elementy i akcesoria. Dzięki temu możliwe jest samodzielne skomponowanie z gotowych elementów klasera, który będzie dostosowany do indywidualnych potrzeb kolekcjonera. Banknoty możemy również przechowywać w albumach fotograficznych lub samodzielnie przygotowanych klaserach, których karty wykonamy z celofanu.

Należy ostrożnie umieszczać banknoty w klaserze, aby nie doszło do ich mechanicznego uszkodzenia. Należy pamiętać, że banknoty uszkodzone, tzn. poplamione, odbarwione, naderwane, postrzępione, pozaginane itp., przedstawiają dla kolekcjonerów mniejszą wartość. Jeśli chodzi o stan zachowania banknotów, w Polsce wyróżnia się 7 klas: od banknotów, które nigdy nie znalazły się w obiegu (klasa 1, tzw. stan bankowy nieobiegowy), po banknoty z wyraźnymi uszkodzeniami (klasa 7, stan zły).