Liczby mają znaczenie nie tylko dosłowne, ale także symboliczne. Decyduje o tym zazwyczaj kontekst historyczny, religijny i społeczny. Liczba 3 należy do najczęściej wykorzystywanych w polskiej kulturze ludowej. Pojawia się ona z ogromną częstotliwością, jest niemal nieodłącznym atrybutem ludowych zwyczajów, wierzeń i magii.
Od najdawniejszych czasów uważano, że liczba 3 przynosi szczęście. Zgodnie z łacińskim przysłowiem, „wszystko, co potrójne, jest doskonałe” (Omne trinum perfectum). W Chinach liczba 3 jest uważana za szczęśliwą, ponieważ w wymowie przypomina chińskie słowo oznaczające narodziny (w przeciwieństwie do liczby 4, którą wymawia się podobnie do słowa oznaczającego śmierć).
Trójka jest symbolem doskonałości, ładu i harmonii. Oznacza bowiem współistnienie 3 elementów: ciała, duszy i umysłu, które działają razem i nie mogą istnieć osobno. W numerologii liczba 3 oznacza całkowitą harmonię, doskonałą współpracę, wzajemną troskę i siłę sprawczą. Trójka symbolizuje również rozwój, doskonalenie i oświecenie.
Szczególną rolę liczby 3 można zauważyć w koncepcji triad boskich, znanych w wielu systemach religijnych, np. Ozyrys, Izyda i Horus w starożytnym Egipcie, Brahma, Wisznu i Śiwa w hinduizmie oraz Trójca Święta (Bóg Ojciec, Syn Boży i Duch Święty) w chrześcijaństwie. W mitologii greckiej władzę nad światem sprawowali trzej bogowie: Zeus, który władał niebem i ziemią, Posejdon, panujący nad wodami, oraz Hades, mający władzę nad światem podziemnym. Także pomniejsze bóstwa, zwłaszcza żeńskie, łączono w trójki, np. Mojry (w mitologii rzymskiej Parki), Charyty (w mitologii rzymskiej Gracje) czy Erynie (w mitologii rzymskiej Furie). W starożytnym Rzymie w świątyni na Kapitolu oddawano cześć Triadzie Kapitolińskiej. Początkowo składała się ona z Jowisza, Marsa i Kwiryna, w późniejszym okresie obejmowała Jowisza, Junonę i Minerwę.
Liczba 3 jest szeroko reprezentowana w Biblii, pojawia się w związku z najważniejszymi wydarzeniami. Narodzonego w Betlejem Jezusa odwiedzają Trzej Królowie (Mędrcy ze Wschodu) i ofiarowują mu 3 dary: złoto, kadzidło i mirrę. Przez 3 lata Jezus głosi swoją naukę. Zmartwychwstaje po 3 dniach od męczeńskiej śmierci. Trzykrotnie Piotr zapiera się Jezusa. W teologii chrześcijańskiej występują 3 cnoty boskie (tzw. teologalne): wiara, nadzieja i miłość, 3 najważniejsze dobre uczynki: modlitwa, post i jałmużna, a także 3 rady ewangeliczne: czystość, ubóstwo i posłuszeństwo.
Liczba 3, symbolizująca Trójcę Świętą, jest kluczowa w strukturze poematu Boska komedia Dantego Alighieri. Utwór składa się z 3 ksiąg: Piekło, Czyściec i Raj, a każdą z nich tworzą 33 pieśni pisane strofą trzywersową, czyli tercyną. Łączna liczba 100 pieśni (3 księgi po 33 pieśni oraz pieśń wstępna), co odpowiada liczbie 10 podniesionej do kwadratu, symbolizuje doskonałość. Trójka jest obecna również w tytułach znanych dzieł literackich, muzycznych i filmowych, np. powieść Aleksandra Dumasa Trzej muszkieterowie, dramat Antoniego Czechowa Trzy siostry, komedia Carlo Gozziego i opera Sergiusza Prokofiewa Miłość do trzech pomarańczy, Opera za trzy grosze Bertolta Brechta i Kurta Weilla, thriller szpiegowski Trzy dni Kondora w reżyserii Sydneya Pollacka.
W kulturze ludowej liczba 3 odgrywa niepoślednią rolę w organizacji czasu i przestrzeni. W światopoglądzie ludowym świat podzielony jest na 3 sfery: niebo, czyli krainę bogów, ziemię, którą zamieszkują ludzie, oraz podziemia, sferę przeznaczoną dla przodków, diabłów i demonów. Trójka symbolizuje przeszłość, teraźniejszość i przyszłość. Wyznacza również rytm życia człowieka, które składa się z 3 etapów: dzieciństwa, dorosłości i starości. Liczba 3 stanowi połączenie sprzecznych elementów nieparzystego (liczby 1) i parzystego (liczby 2), co wyraża dopełnienie, doskonałość i harmonię. W związku z tym symbolizuje rodzinę: rodziców i dziecko. Trzykrotnie powtarzane czynności, gesty i słowa są charakterystyczne dla obrzędów magicznych i medycyny ludowej.